Sol üzerine bir sürü toplantı oluyor; ama, bak işte seni çağırmıyorlar. Çok içiyorsun; her lafına birilerine küfrederek başlıyorsun da ondan". Bu karımın tezi. 11 yaşında bir kızım var, o işin içine sigarayı da karıştırıyor: "Babam sadece çok içki değil, çok sigara da içiyor; o yüzden de dışlıyorlardır" diyor.

Dayımın kızı kocasıyla Amerika'da yaşıyor; bir 15 sene oluyor; küçük bir kızları vardı 5-6 yaşında; Yaz tatiline geldiklerinde bir gün Anıttepe parkında, açık havada bile sigara içmeme karşı çıkmıştı. Onu anımsıyorum ve sigara konusundaki bu duyarlılık insan sağlığı, yani insanların sağ kalması/ölmemeleri/öl-dürülmemeleri üzerindense en önce Amerikan ordusu olmak üzere bütün orduların lağvedilmelerinden sonra belki tartışılabilir demiştim, tabii küçücük kıza değil; anasıyla babasına.

Dayımın damadı Özer Ozankaya'nın yeğeni. 1988'de doçentlik sınavına ilk girdiğimde jürimdeydi. "Atatürk'ü anlayamamışsın, çünkü onu yeterince sevmiyorsun". Birkaç ay sonra Birsen Gökçe'ye rastladım; ODTÜ'deki Sosyal Bilimler Kongresi'nde, o da hem jürimde üyeydi, hem de Lisans'tan hocam; "Ah Kadirciğim" demişti, "senin kaliteni biliyorum ama, jüride öyle pazarlıklar oldu ki; hepinizi birden bırakmak zorunda kaldık": Gerçekten, üçümüzü de bırakmışlardı.

Yıl 1968; Hacettepe Üniversitesi'nde Fikir Kulübü toplantısı. 'Ordumuzun devrimci geleneği' ve *Ordu-Gençlik El Ele'; 38 yıl sonra şimdi uyduruyor değilim; demiştim ki "devrimcilik ve gelenek ve de devrimciliği gelenek haline getirmek; bütün bunlar şizofre-nik; ayrıca, ordu, sonuçta bürokratik bir kurum olarak kendi dinamiğini kendi içinde taşımaz, kim egemense onun 'fonksiyoner'i, yani işgöreni/görevlisi olarak davranır".

Sol, her şeyden önce Kemalist tortularından kendisini özgürleştirmek zorunda. Şöyle söyleyeyim: Ben bütün dinlere karşıyım; hele ki Müslümanlığa; zira baskısını hissettiğim din ne Hıristiyanlık, ne de Musevilik. O yüzden de tutturduydum; beni nasıl zorla sünnet ederler; vücudumun bütünlüğüne halel getirirler; inşallah yeterince param olsun, bir de doktor/ameliyat korkumu yeneyim, 5 Haziran 1955'ten önceki halime tekrar geleceğim diye. Ama daha sonraki yıllarda bir Todor Jivkof çıktı, Bulgaristan'da, sünneti yasak etti Müslümanlara, üstelik de sosyalizm adına, o zaman da sloganım "hepimiz bir kere daha sünnet olmalıyız sosyalist kılıklı bu maskara despota inat/karşı" olduydu.

Toplumsal gerçeklik, Gurvitch'in deyimiyle 'eylem ve eser'den oluşur, ama "eylem önce gelir". Eser olarak kültür kuruluşunda/oluşumunda tabii ki siyasidir, yani *eylem/yap-mak'a dayanır ama, yapılaşmışlığı ölçüsünde insanın 'olmak'ı/'kimlik'i içine yerleşir. Ve de insanın 'olmak'ı/'kimlik'i siyasetin konusu haline getirilip egemenlik ilişkilerinin oyun alanı gibi ele alındığı ölçüde artık saldırılan, diyelim başındaki bez parçası değil doğrudan doğruya kendisidir: Siyaseten kendisine müdahale edilen her şey ister istemez siyasile-şir; en somut örneği; başörtüsü türbanlasın

Evet, biliyorum; kadının örtünmesi, aslında erkek tarafından kapatılması; ama, açılması da erkeğin eseri ve büyük ölçüde metalaştırıl-mak üzere. Kadının kapatılmasını da, açılmasını da, temeldeki egemenlik ilişkisine değinmeden/dokunmadan ele almak, riyakârlık. 'Mehmetçik' ya da 'gerilla', kim ister oğlunun ölmesini; ama bütün bunlara karar verenler, erkekler.

Çok-hukukluluk, insan kavramının reddi-dir; ama, sol da çoğulculuğa cevaz veren bir hukukla başlar. Başını örtmek gibi kültürel bir hadise ve eğilim/yönelimi, siyasal bir inatlaşma konusu olmaktan çıkartacak olan yine soldur.